Hoe gemeenten in Noord-Holland Noord kunnen sturen op kwaliteit en diversiteit van recreatieterreinen
Tijdens een themasessie op woensdag 26 maart 2025 gingen Jeroen Kamphuis en Eelco de Jong van ZYPP Advocaten met acht gemeentebestuurders uit Noord-Holland Noord (NHN) in gesprek over juridische instrumenten om negatieve effecten van het opkopen van verblijfsrecreatieterreinen tegen te gaan. Dit naar aanleiding van de recente handreiking: Verroompottisering en juridische instrumenten.
Vooraf regelen loont: Door bij de ontwikkeling of wijziging van een verblijfsrecreatieterrein het gewenste gebruik, kwaliteitsborging en parkorganisatie vooraf vast te leggen in omgevingsplanregels of anterieure overeenkomsten, behoudt de gemeente grip op kwaliteit. Achteraf bijsturen blijkt lastig.
Gebruik privaatrecht: Als grondeigenaar kan de gemeente via erfpacht of voorkeursrecht invloed houden op gebruik, kwaliteit en opbrengst van de grond. Actief grondbeleid wordt aanbevolen.
Divers aanbod essentieel: Stem op regionaal niveau het recreatieaanbod goed af, zodat er aanbod is voor alle inkomens en wensen. Maak daarbij heldere keuzes over functietransformatie naar wonen.
Bestuurders zien Verroompottisering als een medaille met twee kanten:
Positief: Verroompottisering speelt in op de veranderde wensen van vakantiegangers, die vaker kiezen voor luxere, jaarronde verblijfsvormen zoals tweede woningen en chalets. Dit leidt tot hogere bestedingen, waar lokale middenstanders zoals horeca, winkels en fietsverhuur van profiteren. Ook stimuleert dit infrastructuur voor fietsen, varen en wandelen en brengt het vernieuwing en dynamiek in toeristische bestemmingen.
Negatief: Tegelijkertijd verandert het karakter van verblijfsrecreatieterreinen drastisch. Eenvoudige kampeerplaatsen worden vervangen door vaste accommodaties zoals chalets en recreatiewoningen, wat kan leiden tot verstening, verlies van regionale identiteit, lokale zeggenschap en een sterke prijsstijging. Daarbij verschuift de focus van exploitatie en toeristische verhuur naar vastgoedontwikkeling en rendement voor investeerders. De vraag rijst welke doelgroep gemeenten hiermee vooral bedienen: toeristen of vastgoedontwikkelaars?
Voor inwoners speelt Verroompottisering vaak minder, omdat verblijfsrecreatie meestal buiten de eigen gemeentegrens plaatsvindt. Zolang terreinen geen rommel worden en veilig blijven, zijn inwoners tevreden.
Wanneer gemeenten meer regie willen bij het opkopen van verblijfsrecreatieterreinen, moeten ze eerst duidelijk onderscheid maken tussen publiek- en privaatrecht. Meer inzetten op privaatrecht, bijvoorbeeld via erfpacht, geeft gemeenten betere controle op gebruik en kwaliteit van recreatieterreinen. Bovendien komt de waardevermeerdering van de grond ten goede aan inwoners. Dat is ook de reden dat de gemeente Amsterdam de grachtengordel in erfpacht uitgaf.
Privaatrecht:
Voorkeursrecht: Hiermee krijgt de gemeente eigendom en is verplicht binnen drie jaar de bestemmingswijziging door te voeren (voorbeeld Camping de Marshoeve Loenen/Apeldoorn).
Erfpacht: Met erfpacht kan een gemeente via anterieure overeenkomsten afspraken maken over gebruik, parkorganisatie en kwaliteitseisen.
Sterke parkorganisatie: Kies bij uitponding voor een VVE met gesplitst appartementsrecht (boek 5 BW). Deze structuur biedt betere bescherming en grip dan een gewone vereniging (boek 2 BW).
Publiekrecht en Omgevingswet:
De AMvB Besluit Kwaliteit Leefomgeving (BKL) bevat regels voor gemeentelijke omgevingsplannen. Minister Keijzer wil persoonsgebonden permanent wonen toestaan, wat in de sector (Gastvrij Nederland, VNG) tot kritiek heeft geleid.
Regionale samenwerking is cruciaal om functietransformatie van niet-vitale terreinen naar wonen mogelijk te maken. Hierdoor kunnen andere recreatieterreinen beter revitaliseren.
Gebruik het omgevingsprogramma voor regionale afspraken tussen gemeenten en provincie. Het Ontwikkelkader Verblijfsrecreatie NHN is hiervan een concreet voorbeeld.
Bij functietransformatie naar wonen kan de gemeente via een vereveningsfonds compensatie eisen van nieuwe woningbezitters (zie Vakantiepark Mulligen Oldebroek).
Duidelijke definities in omgevingsplannen en/of gemeentelijke exploitatie van terreinen helpen diversiteit in verblijfsrecreatie te behouden.
Planologische ruimte die nog niet is benut, kan teruggenomen worden via tijdige aankondiging bij grondeigenaren (passieve risicoaanvaarding).
Tijdens de sessie werd een reeks mythes over Verroompottisering besproken, zie stellingen in presentatie. Steeds is de vraag: wat is de rol en taak voor de gemeente?
Deze sessie werd georganiseerd door de Taskforce Vitale Verblijfsrecreatie Noord-Holland Noord in samenwerking met ZYPP Advocaten.
Heeft je bestuurder vragen over dit onderwerp en heb jij inhoudelijke ondersteuning nodig? Neem dan contact op met je collega’s uit de werkgroep vitale verblijfsrecreatie (Nina Groot/Alkmaar, Marjolein Schutz/Schagen, Femke Licht/Medemblik, Sandra Mulder/BUCH, Joris Pieter/Provincie) of met Wander Groot (06-51922520) en Merlijn Pietersma (06-81909921) van de Taskforce Vitale Verblijfsrecreatie.
Deelnemers themasessie
